एकाच क्षेत्रातल्या बाप-मुलानं किंवा आई-मुलानं (मुलीनंही) तोडीस तोड कर्तृत्व गाजवण्याचे प्रसंग फार विरळा असतात. याचं कारण असं नव्हे की मुलामध्ये कर्तृत्व नसतं. पण बापानं असा काही बेंचमार्क स्थापित केला असतो की पुढची पिढी तेवढं नाव मिळवेलच असं होत नाही. या गोष्टीला काही अपवाद आहेतच. एस. डी. बर्मन आणि आर. डी. बर्मन हे दोघे बापलेक तोडीस तोड होते.
आपण जसे आहोत तसं स्वतःला स्विकारणं सगळ्यांनाच जमतं असं नाही. किंबहुना बहुतेकांना जमत नाही. कुरळे केस असलेल्यांना सरळ केस हवे असतात तर सरळ असलेल्यांना कुरळे. फार गोरा रंग असेल तर सावळी त्वचा आवडते आणि सावळा रंग असेल तर गोरेपणाचं आकर्षण असतं. मला आठवतंय, मला जेव्हा चष्मा लागला तेव्हा चष्मा असणं म्हणजे तुमच्यात काही न्यून आहे असं समजलं जायचं. त्यामुळे मी पहिली काही वर्षं चष्मा न लावता डोळ्यांना भरपूर ताण दिला. म्हणूनच माझ्या मुलींना चष्मा लागल्यावर त्यांच्या पसंतीचाच उत्तम चष्मा घ्यायचा असं मी मनोमन ठरवलं होतं, मग तो जरा महाग असेल तरी चालेल. कारण मी स्वतः अनेक वर्षं चष्मा असल्याचा न्यूनगंड बाळगून होते. निरंजनशी लग्न झाल्यावर माझा तो गंड गेला, रादर त्याच्या नकळत निरंजननं तो घालवला.
सस्पेन्स थ्रिलर हा नाट्यप्रकार मराठी नाटकांमध्ये फार क्वचितच आढळतो. आणि सस्पेन्स थ्रिलरच्या नावाखाली जी नाटकं येतात ती तितकीशी परिणामकारक नसतात. म्हणूनच जेव्हा मराठीत थ्रिलर नाटकांच्या जाहिराती बघते तेव्हा त्या नाटकांना जावंसं वाटत नाही. पण एक शून्य तीन या नाटकाच्या जाहिराती यायला लागल्या तेव्हा मात्र उत्सुकता चाळवली गेली. याचं कारण हे नाटक गर्ल विथ द ड्रॅगन टॅटू या गाजलेल्या स्वीडीश क्राइम नॉव्हेलवर आधारलेलं आहे असं कळालं. याच नावाचा ब्रिटिश चित्रपटही काही काळापूर्वी प्रदर्शित झाला होता. तो चित्रपट बघितला होता आणि तो आवडलाही होता.
उर्दू ही भारतात जन्मलेली भाषा. भारतात जे मुस्लिम आक्रमणकर्ते आले त्यांच्या काळात या भाषेचा जन्म झाला. या भाषेची मूळं संस्कृत आणि प्राकृत भाषेत आहेत. नंतर त्यात पर्शियन शब्दांची भर पडली. आज भारतात उर्दू फारशी बोलली […]
एखादा खेळ असो किंवा कला असो, त्यात नैपुण्य मिळवायचं असेल तर फार लहान वयापासून त्यासाठी प्रचंड कष्ट घ्यावे लागतात. आणि या कष्टांमध्ये मुलांच्या आईवडलांचा फार मोठा वाटा असतो. अगदी भीमसेन जोशींचं उदाहरण घेतलं तरी त्यांना त्यांच्या गुरूंच्या घरी किती कष्ट करावे लागले याचे उल्लेख आपण वाचलेले, ऐकलेले आहेत. पण या गोष्टीचा आपण कौतुकानं उल्लेख करतो. सांघिक खेळापेक्षा वैयक्तिक खेळांमधली उदाहरणं बघितली तर जगभरात हेच दिसतं की जे प्रसिद्ध खेळाडू आहेत त्यांच्या आईवडलांनी लहानपणापासून मुलांकडून अपार कष्ट करून घेतले आहेत.
सेक्सबद्दल, लैंगिकतेबद्दल बोलणं आजही आपल्याकडे टॅबू आहे. सेक्सबद्दल किंवा लैंगिकतेबद्दल बोलणं म्हणजे अश्लील बोलणं असं समजणारे आजही खूप लोक आहेत. आजही आपण शाळांमध्ये लैंगिक शिक्षण दिलं जावं की नाही याबद्दल अजूनही चर्चाच करतो. एकीकडे आता मुक्त लैंगिक संबंध वाढत चालले आहेत असं म्हणताना आजही अनेक नियतकालिकांमध्ये सेक्सविषयक शंका विचारणारे कॉलम सुरू आहेत. लोकांच्या त्यातल्या शंका आजही बाळबोध आहेत.
या सगळ्या पार्श्वभूमीवर रघुनाथ धोंडो कर्वेंनी केलेलं काम किती मोठं आहे याची कल्पना यावी. १९२१ मध्ये त्यांनी भारतातलं पहिलं संततीनियमन केंद्र सुरू केलं, त्याच वर्षी लंडनमध्ये पहिलं संततीनियमन केंद्र सुरू झालं. पाश्चात्य समाज त्याकाळी आपल्यापेक्षा किती पुढारलेला होता हे लक्षात घेता लंडनमध्ये आणि मुंबईत संततीनियमन केंद्र एकाच वेळी सुरू होणं हे विलक्षण आहे. सेक्स ही गोष्ट केवळ प्रजोत्पादनासाठी नाही, सेक्सवर मानसिक स्वास्थ्यही अवलंबून आहे यावर र. धों. कर्वेंनी भर दिला. आज तब्बल ९६ वर्षानंतरही परिस्थिती खूप बदलली आहे असं म्हणता येणार नाही.
इराकमध्ये किंवा पॅलेस्टाईनमध्ये ड्रोन विमानांच्या हल्ल्यात अमुक इतके ठार, अशा बातम्या आपण किती सहजतेनं आणि निर्विकारपणे वाचत, बघत असतो. पण त्यामागे केवढी मोठी यंत्रणा असते, विचार असतो, संघर्ष असतात याची आपल्याला अजिबात कल्पना नसते. शिवाय अमुक इतकी माणसं मरण पावली हे निर्विकार मनानं वाचण्याइतकं आपलं मन मुर्दाड झालेलं आहे. दुस-या महायुद्धात जेव्हा चर्चिल इंग्लंडचे पंतप्रधान झाले तेव्हा जर्मनीला जर नमवायचं असेल तर युद्ध त्यांच्या दारात नेऊन ठेवल्याशिवाय पर्याय नाही हे त्यांनी ओळखलं आणि जर्मनीवर जोरदार बाँबहल्ले सुरू केले. त्यात ड्रेस्डेन बेचिराख झालं. हजारो माणसं मेली. पण हे करणं भाग होतं कारण हिटलरला पायबंद घालणं आवश्यक होतं. युद्धात आणि प्रेमात सगळं काही क्षम्य आहे अशी म्हण आहेच. पण चूक काय आणि बरोबर काय हे ठरवणं किती अवघड आहे. एकासाठी चूक असलेली गोष्ट दुस-यासाठी आवश्यक असते. एकासाठी दहशतवादी असणारी व्यक्ती दुस-यासाठी स्वातंत्र्यसैनिक असते. एकासाठी अनैतिक असणारी गोष्ट दुस-यासाठी नैतिक असते. प्रत्येक माणसाला आपल्या मनातल्या या परस्परविरोधी द्वंद्वाला कधी ना कधी सामोरं जावं लागतं. माणसाच्या मनातल्या नैतिक-अनैतिकतेच्या द्वंद्वाचाच ऊहापोह Eye in the Sky या चित्रपटात आहे.
